با توجه به اینکه حیاتی ترین ماده برای زندگی بشر بعد از هوا، آب است، توجه به بحران کم آبی و تلاش برای استفاده بهینه از این عنصر ارزشمند در تمامی جوامع بشری حائز اهمیت است. کشور پهناور ایران به جهت موقعیت جغرافیایی خاص، از گذشته تا به امروز با بحران کم آبی، کم و بیش دست و پنجه نرم می‌کند و چه بسا کمبود این منبع با ارزش یکی از عواملی است که مانع رشد اقتصادی و صنعتی کشور گردیده است.
شاهین منصوری- کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی گرایش تجارت الکترونیکی
این در حالی است که از گذشته‌های دور جمع‌آوری و دفع فاضلاب در شهرها یک مشکل جدی بوده و ضرورت تصفیه آن به لحاظ رعایت بهداشت عمومی و مسائل زیست‌محیطی مربوط به آن حائز اهمیت است. فاضلاب تصفیه نشده حاوی ناخالصی‌ها و مواد بیماری‌زای فراوانی است که در صورت دفع آن به منابع و آب‌های پذیرنده و محیط‌زیست آسیب جدی وارد می‌کند و بدون انجام تصفیه کافی بر روی آن باعث ایجاد مشکلات عدیده‌ای خواهد شد.
بحران کمبود آب، لزوم بررسی و مدیریت این پساب‌ها که امکان تصفیه مجدد یا مصرف در زمینه‌های زراعی را دارند، افزایش داده است. استفاده مجدد فاضلاب‌ها با توجه به کمبود منابع آبی و افزایش جمعیت به ضرورتی حیاتی تبدیل شده است و در کشور ما از اولویت‌هاست. بنابراین در طی دهه‌های اخیر قوانین سخت گیرانه تری در خصوص تصفیه فاضلاب و گسترش اهداف تصفیه وضع شده است.
در این راستا و همگام با توسعه دانش جهانی، در کشور ما نیز به خاطر اهمیت موضوع منابع آبی و کمبود آن، حفظ محیط‌زیست و سلامت جوامع انسانی، تصفیه فاضلاب‌های شهری به صورت پیشرفته با هدف بازیافت پساب و استفاده مجدد آن به‌عنوان یک ضرورت مطرح شده است و احداث تصفیه‌خانه‌ها برای کاهش مصرف منابع آبی بسیار حائز اهمیت است.
امروزه باید در طراحی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری به حذف ترکیبات آلوده و خطرناک مانند مواد ازته از فاضلاب نیز توجه شود و دستگاه‌های طرح‌شده برای تصفیه فاضلاب شهری باید قادر به حذف ترکیبات تا حد استاندارد باشند.
توسعه صنعتی به دلیل ورود فاضلاب‌های صنعتی به منابع آبی موجب به وجود آمدن مشکلات زیست‌محیطی متعددی شده است و با توجه به اینکه وجود تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در شهرک‌ها و نواحی صنعتی می‌تواند در بحث آبگردانی و استفاده دوباره از آب نقش مهم و حیاتی داشته باشد، مجموعه بازار بزرگ ایران در منطقه 22 با طراحی تصفیه‌خانه‌ای پیشرفته و حرفه‌ای، زیرساخت مناسبی جهت تصفیه آب مصرفی و بازگشت مجدد آن به چرخه مصرف را فراهم کرده است.
تصفیه خانة فاضلاب پروژه بازار بزرگ ایران در دو مدول هر یک به ظرفیت 3030 مترمکعب در روز طراحی شده است. مدول 1 برای تصفیه فاضلاب مال، زیر دریاچه و هتل و مدول 2 برای تصفیه فاضلاب طرح توسعة غربی اختصاص یافته است. مقدار آب مصرفی روزانة پروژه بازار بزرگ ایران (مال، زیر دریاچه و هتل) در روز 6333 مترمکعب است.
از این مقدار 4345 مترمکعب توسط شرکت آبفا و 1988 متر مکعب توسط تصفیه خانه تأمین می شود. با توجه به اینکه مقدار 1685 مترمکعب در روز آب شرب نیز تصفیه شده و به مقدار خروجی فاضلاب تصفیه شده اضافه می شود، حدود 30% از آب مصرفی درون پروژه توسط تصفیه خانه محقق می شود که این موضوع به مقدار قابل توجهی در مصرف آب شهری صرفه جویی می نماید. شایان ذکر است که بخشی از فاضلاب تصفیه شده به مصارف آبیاری و بخش دیگر آن برای استفاده در سیستم تهویه مطبوع، آب نمای دریاچه جنوبی و آب نمای محوطة شمالی و باغ ماهان مصرف می شود. این فرآیند سبب صرفه‌جویی قابل‌توجه در مصرف آب تصفیه‌شده شهری است و کمک شایانی به محیط‌زیست منطقه 22 تهران می کند.
سیستم فاضلاب ایران مال از طریق 3 تیپ رایزر شامل رایزر های فاضلاب سبک، سنگین و چرب به طبقه P2 وصل و از طریق منهول های ثقلی به تصفیه خانه متصل می شود که این ظرفیت تصفیه فاضلاب یک شهر کوچک مانند شهر نور است. در تصفیه خانه ایران مال فاضلاب به روش MBBR و RO تصفیه می شود.
استفاده از روش RO با تولید غشاهای جدید که می‌توانستند در محدوده وسیعی از pH و دماهای مختلف عمل کنند و نسبت به بسیاری از مواد شیمیایی و بیولوژیکی موجود در آب مقاومت داشته باشند توسعه چشمگیری یافته است. روشRO نسبت به بسیاری از فرآیندهای جداسازی دیگر، همانند تقطیر، استخراج، تعویض یونی و جذب دارای مزایای فراوانی است. در این روش به هیچگونه تغییرات فازی شدید انرژی و یا استفاده از محلول های گرانقیمت جاذب نیازی نیست .طراحی و عملکرد این روش در مقایسه با بسیاری از روش های قدیمی جداسازی راحت‌تر است.
الف) تأمین شرایط بهداشتی بهتر برای زندگی مردم: فاضلاب‌های شهری همیشه میکروب‌های گوناگون دارند، که قسمتی از آنها را میکروب‌های بیماری‌زا تشکیل می‌دهند که بر اثر تماس انسان با این منابع خطر گسترش این بیماری‌ها بین مردم به وجود می‌آید، با توجه به اینکه روزانه تعداد قابل توجه و چند هزار نفری-احتمالا از مردم از این مجموعه بازدید کرده، وجود تصفیه‌خانه به شرایط بهداشتی مردم کمک شایان توجهی می‌کند.
ب) پاک نگه‌داشتن محیط‌زیست: وارد نمودن فاضلاب‌های تصفیه نشده به محیط‌زیست موجب آلودگی محیط‌زیست شده علاوه بر این مناظر زشت، بوهای ناخوشایند و سرانجام تولید حشرات بخصوص مگس و پشه را به همراه دارد، با توجه به سیاست‌های مجموعه در راستای حفاظت از محیط‌زیست، وجود چنین تصفیه‌خانه‌ای از ارکان مهم مجموعه است.
ج) بازیابی فاضلاب: با توجه به اینکه فاضلاب‌ها دارای نمک‌های معدنی کمتر از آب دریاهایند و درواقع آب‌های شیرین آلوده اند بنابراین با تصفیه آنها برای آبیاری فضای سبز به‌مراتب ارزان‌تر از شیرین سازی آب دریاهای شور است هم‌چنین به علت وجود مواد کودی در فاضلاب تصفیه‌شده می‌تواند منبع غذایی خوبی برای گیاهان و تقویت زمین کشت زارها باشند. فضای قابل‌توجهی از مجموعه ایران مال را فضای سبز تشکیل می‌دهد که برای آبیاری از آب تصفیه‌شده این مرکز استفاده خواهد شد.
با توجه به موارد گفته شده، طراحی تصفیه‌خانه‌ای پیشرفته برای مجموعه ایران مال مزیت رقابتی پایداری را رقم خواهد زد که کمک شایان توجهی به بحران آب و شرایط زیست‌محیطی منطقه می‌کند.
نویسنده: الهه رضایی
